Een kleurrijke passie voor metaal

De Nederlandse architect Lars Courage (°1968), van het architectenbureau Courage Architecten uit Apeldoorn, heeft naar eigen zeggen twee grote passies: metaal – als verzamelnaam voor diverse staalsoorten -  en glas. Maar wie even met hem over zijn werk praat, ontdekt al snel een derde. Kleuren. Metaal en kleur vormen voor Lars Courage de perfecte combinatie waarmee hij zijn architecturale inspiratie naar de werkelijkheid kan vertalen, zeker wanneer beide elkaar vinden in prepainted metaal. Courage Architecten staat voor sobere en stoere bouwwerken, maar wie deze enkel associeert met kantoorwijken of verstedelijkte gebieden, heeft het mis. Mede dankzij Lars Courage heeft prepainted metaal ook zijn weg gevonden naar het platteland.

Waardoor laat u zich als architect het meest inspireren?

Lars Courage: Als architect kijk ik constant rondom mij. Ik let op vormen en materialen, niet alleen in de bouwsector maar bijvoorbeeld ook in de automobielindustrie, de mode of de jachtbouw. Wat ik zie, probeer ik te integreren in de vormen en de materialen die  ik gebruik in mijn eigen werk. Ik ben in de eerste plaats een technisch architect. Ik heb – uiteraard - aandacht voor het esthetische aspect van architectuur, maar ik wil toch ook altijd precies weten waarom en hoe iets gedaan wordt.  Dat vind ik nodig om te kunnen innoveren. 

Eén van de websites die ik regelmatig raadpleeg, is www.thecoolhunter.net.  Die gaat over uiteenlopende zaken als eten, reizen en milieu, en daardoor geeft hij een overzichtelijk beeld van de hedendaagse samenleving. Omdat ik daar alles samen vind, kan ik makkelijk de lijn doortrekken naar de hedendaagse architectuur. Alles is immers met elkaar verbonden. Ook het heden en het verleden. Om een voorbeeld te geven: ik zag onlangs in Zweden een vloer in kunststof, die bestond uit ritmisch in elkaar gevlochten elementen. Het bleek om een patroon te gaan uit de middeleeuwse Zweedse weefindustrie, dat eerst vertaald was naar kunststof en daarna naar vloerbekleding. Zo werk ik ook. Ik kijk naar andere disciplines en wanneer ik iets zie dat mij inspireert, zoek ik uit hoe het werkt. Daarna probeer ik het te vertalen naar de architectuur. 

Een stoere combinatie van staal en glas typeert ook de eigen kantoren van Courage Architecten in Apeldoorn. 

Klik op de foto's om te vergroten...

U raadpleegt regelmatig websites, zegt u. Is het internet dan zo'n belangrijke bron van inspiratie?

Jazeker. De voorbije jaren is een aantal websites ontstaan die de klassieke fotoboeken online beschikbaar maken. Ik noem het wel eens 'architectenporno', vol met tot de verbeelding sprekende foto's. Elke dag worden daar nieuwe beelden op geplaatst, van kleine tot grote projecten, gespreid over de hele wereld. Ik denk bijvoorbeeld aan www.archdaily.com en www.notcot.com.  Zo'n digitale fotoarchieven zijn om verschillende redenen erg nuttig. Ze zijn eenvoudig te raadplegen, en je kunt de illustraties opslaan in je eigen archief zodat je ze ook kan tonen aan je klanten.

Courage Architecten heeft de voorbije jaren een bijzondere belangstelling getoond voor metaal. Waar komt die vandaan?

Het is geen toeval dat die fascinatie voor metaal voortvloeit uit een eerdere fascinatie, namelijk die voor glas. De grote openingen in gevels met glas kunnen optimaal tot uitdrukking gebracht worden met metaal, en met staal als hoofddraagconstructie. Het heeft alles te maken met de aard van de gebouwen die wij ontwerpen. Uit al de inspiratie die wij opdoen, distilleren wij stoere en sobere architectuur - niet het soort architectuur dat verklaard moet worden. 'Sober' wil zeggen dat alles ontdaan is van franjes. Het draait om de essentie van het bouwwerk. Binnen deze aanpak is ruwbouw dan ook vaak synoniem met afbouw. 'Stoer' betekent dat je de essentie van een gebouw moet kunnen vatten in drie of vier potloodlijnen, waarbij de toeschouwer meteen de essentie van het geheel vat. 

Onlangs kwam ik in deze context de term 'nude rawness' tegen, en die past perfect bij wat we doen. In onze gebouwen kun je binnenkijken. Je ziet hoe ze in elkaar zitten. Maar tegelijk zijn details erg belangrijk. Het lijkt misschien tegenstrijdig, maar wat die details betreft zijn wij echte mierenneukers. Wanneer dààr bij de uitvoering iets mis mee gaat, kan dat de hele boel fout doen lopen.

De combinatie van glas en metaal is vandaag erg in trek. Beschouwt u zichzelf als een soort voorloper van die trend?

Sinds ons bureau in augustus 2001 van start ging, hebben we vanuit deze filosofie gewerkt, en proberen we de materialen metaal en glas maximaal te benutten. Ook mijn vroeger werk lag volledig in deze lijn. Vandaag is het inderdaad een trend in de moderne architectuur geworden, zodat ik durf te zeggen dat onze stijl en onze aanpak precies goed uitvallen.

Waarin schuilt de aantrekkelijkheid van metaal als bouwmateriaal?

Om te beginnen is metaal stoer. Natuurlijk kun je ook met beton of baksteen in combinatie met glas stoere gebouwen maken, maar beton en baksteen hebben een veel grovere textuur. Metaal is tegelijk veel eleganter, je kunt er plastischer mee werken en het biedt ook veel meer mogelijkheden qua kleuren. Daarnaast is het duurzaam en energiezuinig. In de traditionele bouw worden de muren alsmaar dikker, met meer isolatie, omwille van de vereiste hoge isolatiewaarde. Maar de warmte die zich daardoor in het gebouw opstapelt, moet op haar beurt weer afgevoerd worden. Metaal daarentegen laat de warmte snel binnenkomen en voert ze ook snel weer af. Onze aanpak laat het accumulerend vermogen achterwege, en is bijgevolg veel energiebewuster.

Metaal is ook kosttechnisch gesproken interessant: het is een relatief goedkoop materiaal. Wie in landen als België een woning bouwt, stapt eerst naar een architect omdat hij iets moois en bijzonders wil. Een Nederlander stapt meteen naar een aannemer omdat hij in de eerste plaats naar zijn centen kijkt. Maar dit is aan het veranderen. In Nederland blijft het economische aspect belangrijk, maar de aandacht voor het esthetische wordt groter. Metaal, in combinatie met glas, vormt daar een perfect antwoord op. Door goed rekening te houden met de optimale toepassingsmogelijkheden van metaal en glas, kun je bijzondere projecten realiseren zonder de beperkingen van het budget te overschrijden. 

Bag-A-Box: een hippe en betaalbare starterswoning.

U vermeldde daarnet even het belang van kleuren bij het gebruik van metaal. Wat zijn de voordelen van prepainted metaal?

Om te beginnen is het achteraf schilderen van vlakke panelen absoluut 'not done'! Dat is alleen verantwoord bij constructiemetaal met smalle oppervlakten, waarbij bijvoorbeeld bouwschade moet worden weggewerkt. Voor panelen is de strakheid van prepainted metaal onmogelijk te evenaren. Bovendien kun je de kwaliteit van de coatingstructuur, met zijn opgebouwde lagen, nooit bereiken. Een ander voordeel van prepainted metaal is dat het een relatief nieuw product is in de bouw, zodat we als architecten vernieuwend kunnen werken. In dit verband wil ik graag even kwijt dat ik een broertje dood heb aan coatingproducenten die bijvoorbeeld houtnerven proberen te imiteren. Als je een bestaand materiaal wilt gebruiken, gebruik dan het origineel en laat metaal 'metaal' zijn!

De manier waarop u met kleuren omgaat, is erg experimenteel. En dat terwijl Nederland toch eerder een land is van zachte tinten.

Kleuren zijn inderdaad land- en cultuurgebonden. In Groot-Brittannië overheersen natuurkleuren, terwijl we in de Benelux meer geel, hard rood en hard groen tegenkomen. Kleuren zijn ook modegevoelig. In de jaren vijftig van de vorige eeuw domineerden bijvoorbeeld lichtroze of flauwgeel. De jaren zeventig zagen de opkomst van de 'smarties' kleuren, terwijl nu felle fluorescerende neonkleuren in trek zijn. Bij Courage Architecten gaan we een flinke stap verder, bijvoorbeeld door kleuren te gebruiken die veranderen afhankelijk van de hoek waaronder je ernaar kijkt. Kleuren die van zwart naar wit evolueren, of van oranje naar rood. Overal rondom ons zien we felle kleuren in het straatbeeld, denk maar aan de kleding en de reclame. Wij vinden dat die behoefte aan felle kleuren ook in de bouw kan beantwoord worden, zonder dat die daarom schreeuwend hoeven te zijn. 

Door de juiste kleuren te gebruiken, kunnen we als architect ook verschillende 'werelden' met elkaar combineren. Zo werken we samen met een grote staalproducent om de huiskleuren van een bekende Oostenrijkse motorfietsenfabrikant op staal aan te brengen, zodat we die naar gevels kunnen overbrengen. Tot onze verbazing was men in Oostenrijk meteen gewonnen voor de idee, en mogen we hun gepatenteerde kleur gebruiken. Je ziet, als architect zijn we constant creatief op zoek naar nieuwe toepassingen. Prepainted metaal is daar ideaal voor. Het is een leuk materiaal dat steeds nieuwe uitdagingen biedt. 

Het gebruik van glas en metaal wordt vaak geassocieerd met industriebouw. Voor woningbouw op het platteland lijkt het op het eerste gezicht minder geschikt.

Toch wel! Metaal en kleur maken het perfect mogelijk om traditie en vernieuwing te combineren, op voorwaarde dat de kleuren- en vormentaal past. We hebben bijvoorbeeld een woning gebouwd in de beeldtaal van een boerenschuur, in een dorpje in Gelderland. Daarbij maakten we de overstap van hout naar metaal. Wel hebben we veel zwart gebruikt, omdat die kleur overheerst in de traditionele schuurbouw in Gelderland, en omdat ze zich het best voegt naar de omgeving.

We hebben trouwens erg veel lof geoogst met dit project. Metaal is vandaag dus ook op het platteland aanvaard, zolang het maar eigentijds en productgericht wordt toegepast. Precies door zijn eigenschappen kunnen we ook met kleuren werken op manieren die in hout, beton of baksteen niet te evenaren zijn. Het enige andere materiaal dat ook een heleboel mogelijkheden biedt op kleurenvlak, is kunststof. Maar dat heeft dan weer het nadeel dat het minder sterk en minder duurzaam is.

Bedoelt u met 'duurzaam' dat uw gebouwen de tand des tijds moeten kunnen doorstaan?

Ach, ik ben niet van mening dat alles voor de eeuwigheid moet blijven bestaan. De meeste auto's uit het verleden zijn intussen toch ook uit het straatbeeld verdwenen - al is gelukkig een aantal bewaard gebleven bij verzamelaars. Het duurzame karakter van metaal zit vooral in de recycleerbaarheid. Ik stel trouwens vast dat ook steeds meer aandacht besteed wordt aan de recycleerbaarheid van de gebruikte coatings. Een meubelproducent als Thonet vangt bijvoorbeeld in zijn lakstraat de verstuifde verf op die anders verloren zou gaan, en recycleert die voor honderd procent. Ik hoop dat ook de metaalindustrie die trend zal volgen.

Kortom, prepainted metaal heeft in uw ogen alleen maar voordelen?

Als architect kan ik ermee vernieuwend zijn. Het is een expressief materiaal, dat bovendien milieuvriendelijk, duurzaam en recycleerbaar is. Ja, dus.

Foto's: